Hutbe Nedir? Nasıl Yapılır?

Cuma ve bayram namazları başta olmak üzere bazı ibadet ve merasimlerin icrası esnasında topluluğa hitaben yapılan konuşma ve dini öğüttür. Hutbe mescit, cami, musallalarda hutbe okumak için yapılmış olan yerlerde (minberlerde) irad edilir. Cuma namazında hutbe; namazdan önce, küsuf ve hüsuf namazlarında ise namazdan sonra okunur.

Hutbe Nedir? kelimesi Kur’an-da geçmez, fakat “Ey iman edenler! Cuma günü namaz için ezan okunduğu zaman, alış –verişi bırakarak Allah’ı zikre koşun! Bilirseniz bu sizin için daha hayırlıdır” ayetinde ki ‘Allah’ı zikir’ ifadesiyle hutbenin kastedildiği ve Cuma namazından önce hutbe irad etmenin farz olduğu kanaatindedirler. Hutbenin rüknü yani temelleri alimler arasında farklılık göstermektedir.

Hutbe Nedir? Nasıl Yapılır?

-Ebu Hanife’ye göre ‘Yüce Allah’ı zikretmektir’.

-İmam Malik’e göre müminlere hitaben müjdeleyici ve günahlardan sakındırıcı ifadeler kullanmaktır.

-İmam Şafii’ye göre hutbenin beş rüknü vardır;

1- Her iki hutbede Allah’a hamt etmek

2-Her iki hutbede Hz. Peygamber’e salavat getirme

3- İki hutbede de takvayı tavsiye etmek

4- Hutbelerden birinde bir ayet okumak

5- İkinci hutbede müminlere dua etmek.

-Hanbelilere göre ise şafilerin beşinci maddesi dışındaki tüm maddeler aynıdır.

Hutbenin bazı şartları vardır;

– Hanefi mezhebinde; vakit içinde okunması, namazdan önce okunması, cemaat huzurunda okunması, hutbe niyetiyle okunması…

-Maliki mezhebine göre; hatip ayakta olmalı, iki hutbede öğle vakti girdikten sonra irad edilmesi, hutbenin içeriğinin hutbe olarak nitelendirici olması, mescid içinde irad edilmeli, en az on iki kişilik cemaat huzurunda okunmalı, arapça olmalı, açıktan okunmalı…

-Şafi mezhebine göre; arapça okunmalı, öğle vakti olmalı, iki hutbe arası oturmalı, hutbeler ayakta okunmalı, hatip erkek olmalı, hatip setri avrete riayet etmeli…

Hutbenin sünnetleri; hatibin minbere yakın yerde bulunması, hatibin minberde cemaate dönük oturması, ezanın hatibin huzurunda okunması, hatibin hutbeyi ayakta okuması, hatip gizlice istiaze çektikten sonra sesli olarak Allah’a hamd ile başlaması, Müslümanlara nasihatte bulunması, Kurandan bir ayet okuması, hutbeyi iki bölüm halinde irad etmesi, ikinci hutbeyi daha alçak sesle okuması, hutbeyi kısa tutması…

Hutbenin mekruhları; sünnetlerini terk etmek, hutbe okunurken konuşmak, hutbe dinlerken sağa sola bakmak, hutbe esnasında namaz kılmak…

Hutbenin bölümleri şunlardır;

-Basamak dualarıyla minbere çıkış

-Birinci hutbe okunur

-İki hutbe arası oturuş

-İkinci hutbe okunur

-Minberden iniş olmak üzere beş aşamalıdır. Türkiye’de Cuma ve bayram namazı hutbeleri ya Diyanet İşleri Başkanlığı ya hutbe komisyonu ya da her bir caminin imam-hatibi tarafından hazırlanır. Başarılı ve verimli bir hutbe hazırlamak için şu aşamalar takip edilmelidir;

1- Hutbe konusu belirlenir.

2- Hutbe kaynaklarının belirlenmesi ve bilgi toplama

3- Hutbe planı

4- Hutbenin yazıya geçilmesi aşamalarıdır.

Hutbe Nedir? Hutbenin konusu güncel olmalı, cemaatin kültür seviyesine uygun olmalıdır. Hutbenin temel kaynağı daima Kuran ve Hz. Peygamber’in hadisleridir. Belirlenen konu hakkında daha önce yazılmış kitap, makale, hutbe, vaaz gibi kaynaklardan yararlanılabilir. Etkileyici bir hitap cümlesi ile cemaatin çekme, ayet ve hadislerle gelişme bölümü, son ikaz ve tavsiyeler, ayet ve hadis meali ile bitirmek gerekir. Hutbede sade ve akıcı bir üslup kullanılmalı, söylenenler açık ve anlaşılır kısa cümleler olmalıdır. Hutbe sunulurken minbere temiz sarık ve cübbe ile çıkılır. Hutbe usulüne uygun makamsız okunur, gereksiz el kol hareketinden kaçınılır, ses tonu cemaate göre ayarlanır, siyaset yapılmadan, Arapçası da dahil on dakikada tamamlanır.

Cuma hutbesinde okunan dualar ile bayram hutbelerinde okunan dualar genellikle aynıdır, bazı farklılıklar vardır. Onlar;

1- Bayram hutbesi, bayram namazından sonra okunur.

2- Hatip bayram hutbesinin birinci kısmına tekbirle başlar, birinci hutbe dualarını okur, duaların arasında ve ayrı ayrı yerlerde birer defa olmak üzere toplam üç defa cemaatin tekbir getirmesini ister.

3- Hatip iki hutbeyi irad ettikten sonra, Nahl suresi 90. Ayet yerine, İsra suresi 111. Ayeti okur, mealini vermez ve cemaat müezzinin rehberliğinde tekbir getirir.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR: Nebi Ne Demektir?